Thơ của Bob Dylan - Bản dịch tiếng Việt của Nguyễn Viết Thắng

Bob Dylan (tên thật là Robert Allen Zimmerman, sinh ngày 24 tháng 5 năm 1941) – là ca sĩ, nhạc sĩ, họa sĩ, nhà văn, nhà thơ Mỹ, người đoạt Giải Nobel Văn học năm 2016. Nhiều bài hát của ông như “Blowin' in the Wind” và “The Times They Are a-Changin'” đã trở thành những bài thánh ca của các phong trào đòi dân quyền cũng như phong trào chống chiến tranh ở Mỹ. Theo thăm dò của tạp chí Rolling Stone – là nhân vật quan trọng thứ hai (sau nhóm The Beatles) trong lịch sử âm nhạc.

Tiểu sử:

Robert Allen Zimmerman sinh ở Duluth, bang Minnesota trong một gia đình buôn bán nhỏ. Cha là Abram Zimmerman và mẹ là Beatrice Stone là những người tích cực tham gia công tác của một cộng đồng Do Thái nhỏ tại đây. Ông bà nội là những người Do Thái nhập cư sang Mỹ năm 1905 từ Odessa (nay là Ukraine), ông bà ngoại cũng là người Do Thái sang Mỹ năm 1902 từ Litva. Năm 1947, cha của Robert bị bệnh bại liệt, và gia đình chuyển đến thị trấn Hibbing. Thời nhỏ Robert nghe rất nhiều các chương trình nhạc Blues trên đài. Cậu bé đặc biệt ấn tượng với âm nhạc dân gian của Hank Williams và Woody Guthrie. Năm lên mười tuổi Robert sáng tác những bài thơ đầu tiên của mình. 

Khi học ở trường trung học, Robert hát nhạc dân gian trong các quán cà phê và quán bar. Năm 1959, Robert vào học Đại học Minnesota và bắt đầu tham gia các câu lạc bộ tại Minneapolis và St. Paul. Năm 1960, khi cảm thấy chán học cậu đến New York hát trong các quán bar và câu lạc bộ đêm ở thành phố, chơi đàn guitar và thổi harmonica. Phát hành vào tháng 2 năm 1962, album đầu tay “Bob Dylan”, ngoại trừ hai bài hát của riêng mình, là các bài hát dựa theo các làn điệu dân gian cổ điển và các bài Blues.Khoảng thời gian này, từ tháng 8 năm 1962, ca sĩ trẻ bắt đầu lấy nghệ danh Bob Dylan.

Album thứ hai, “The Freewheelin' Bob Dylan”, được ra mắt vào tháng 3 năm 1963 đánh dấu sự trưởng thành của Dylan trong cả vai trò ca sĩ lẫn người viết nhạc. Rất nhiều ca khúc trong album được coi là những sáng tác phản chiến.

“The Freewheelin 'Bob Dylan” đã trở thành một bước ngoặt trong lịch sử âm nhạc dân gian và là một hiện tượng nổi bật và quan trọng trong văn hóa và xã hội. Nếu trong album đầu tiên, chỉ có hai bài hát được viết bởi Dylan thì ở album thứ hai, ngược lại, những người khác chỉ có hai bài hát (bài dân ca Mỹ “Corrina, Corrina” và “Honey, Just Allow Me One More Chance” của Henry Thomas được Dylan làm lại). Câu chuyện của bài hát nổi tiếng “Masters of War” cũng rất thú vị. Bob Dylan sáng tác phần lời của bài hát còn phần nhạc dựa theo giai điệu của bài dân ca Anh “Nottamun Town” (Thị trấn Nottamun). Bằng cách như vậy làn điệu dân ca mang lại cho bài hát chống chiến tranh một tầng sâu, biến nó thành bài hát chống chiến tranh thực sự. 

Tháng 6 năm 1966, Bob Dylan bị tai nạn xe máy, bị gãy xương sườn và cổ, đôi khi mất trí nhớ. Chỉ đến cuối năm này mới dậy được khỏi giường. Sau vụ tai nạn, Dylan không xuất hiện trước công chúng, ngoại trừ một vài lần bất khả kháng và không đi lưu diễn trong nhiều năm.

Trong các năm 1965-1966 Bob Dylan viết cuốn tiểu thuyết thực nghiệm “Tarantula” (xuất bản năm 1971), trong đó ông sử dụng một kỹ thuật văn học được biết đến với tên gọi là “dòng ý thức” (Stream of consciousness)… 

Trong hơn 5 thập niên hoạt động âm nhạc chuyên nghiệp Bob Dylan giành được nhiều thành công vang dội với vô vàn các giải thưởng, trong đó có các giải Grammy, giải Pulitzer, giải Oscar, giải của các tổ chức xã hội cũng như của Tổng thống Mỹ, mà giải thưởng gần đây nhất là giải Nobel Văn học 2016. 

Trong suốt sự nghiệp âm nhạc của mình ông sử dụng nhiều nghệ danh như: Elston Gunnn, Blind Boy Grunt, Bob Landy, Robert Milkwood Thomas, Lucky Wilbury, Boo Wilbury, Jack Frost, Sergei Petrov. Nhưng nghệ danh có được sự nổi tiếng khắp thế giới chính là Bob Dylan, nhiều người cho rằng ông lấy tên của nhà thơ xứ Uên Dylan Thomas làm họ của mình. 

Về đời tư, Bob Dylan kết hôn hai lần và có năm đứa con. 

Tiếng Việt lần đầu tiên có bản dịch của Nguyễn Viết Thắng với 10 bài hát nổi tiếng nhất của Bob Dylan. 

Danh sách đĩa nhạc:

1.Bob Dylan (1962)

2.The Freewheelin' Bob Dylan (1963)

3.The Times They Are a-Changin' (1964)

4.Another Side of Bob Dylan (1964)

5.Bringing It All Back Home (1965)

6.Highway 61 Revisited (1965)

7.Blonde on Blonde (1966)

8.John Wesley Harding (1967)

9.Nashville Skyline (1969)

10.Self Portrait (1970)

11.New Morning (1970)

12.Pat Garrett & Billy the Kid (1973)

13.Dylan (1973)

14.Planet Waves (1974)

15.Blood on the Tracks (1975)

16.The Basement Tapes (1975)

17.Desire (1976)

18.Street Legal (1978)

19.Slow Train Coming (1979)

20.Saved (1980)

21.Shot of Love (1981)

22.Infidels (1983)

23.Empire Burlesque (1985)

24.Knocked Out Loaded (1986)

25.Down in the Groove (1988)

26.Oh Mercy (1989)

27.Under the Red Sky (1990)

28.Good as I Been to You (1992)

29.World Gone Wrong (1993)

30.Time Out of Mind (1997)

31.Love and Theft (2001)

32.Modern Times (2006)

33.Together Through Life (2009)

34.Christmas in the Heart (2009)

35.Tempest (2012)

36.Shadows in the Night (2015)

37.Fallen Angels (2016)

Xem tiếp 11 bài hát đã dịch lời Việt:

..........................................

...................................

ĐỂ CHO EM CẢM NHẬN ĐƯỢC TÌNH ANH

Khi mưa rơi vào gương mặt của em

Thì cả thế gian này cũng đều như vậy

Bằng vòng tay ấm nồng anh ôm lấy

Để cho em cảm nhận được tình anh.

Khi những ngôi sao trong đêm tối cháy lên

Không có ai bên mình lau cho em giọt lệ

Anh muốn ôm em cả triệu năm có lẻ

Để cho em cảm nhận được tình anh.

Anh biết rằng em chưa quyết định cho mình

Nhưng anh chẳng bao giờ làm cho em sai cả

Anh biết rằng từ ngày chúng mình gặp gỡ

Không phân vân, em đã sống trong lòng.

Nếu anh đói, thành màu xanh hoặc đen

Và anh u buồn bước đi trên đường phố

Thì anh đây sẽ vẫn không làm gì cả

Để cho em cảm nhận được tình anh.

Giờ những cơn bão trên biển đang hoành hành

Và trên con đường của những điều tiếc nuối

Ngọn gió của đổi thay tự do và hoang vu thổi

Em chưa từng gặp ai người giống được như anh.

Anh muốn em hạnh phúc, biến mơ ước của em

Thành hiện thực và anh sẽ làm tất cả

Anh đi cùng trời cuối đất cũng chỉ vì em đó 

Để cho em cảm nhận được tình anh.  

Make You Feel My Love

When the rain is blowing in your face

And the whole world is on your case

I could offer you a warm embrace

To make you feel my love

When the evening shadows and the stars appear

And there is no one there to dry your tears

I could hold you for a million years

To make you feel my love

I know you haven’t made your mind up yet

But I would never do you wrong

I’ve known it from the moment that we met

No doubt in my mind where you belong

I’d go hungry, I’d go black and blue

I’d go crawling down the avenue

There’s nothing that I wouldn’t do

To make you feel my love

The storms are raging on the rollin’ sea

And on the highway of regret

The winds of change are blowing wild and free

You ain’t seen nothing like me yet

I could make you happy, make your dreams come true

Nothing that I wouldn’t do

Go to the ends of the earth for you

To make you feel my love.

Thơ Bob Dylan - THOẢNG BAY TRONG GIÓ

THOẢNG BAY TRONG GIÓ

Bao con đường phải vượt qua mỗi người
Trước khi trở thành con người xứng đáng?
Qua bao nhiêu biển bồ câu phải bay
Trước khi ngủ yên trên bờ cát trắng?
Bao nhiêu lần súng thần công đã bắn
Trước khi người ta cấm hẳn muôn đời?
Câu trả lời lửng lơ trong gió thoảng
Câu trả lời trong gió thoảng bạn ơi.

Bao nhiêu năm đã tồn tại ngọn đồi
Trước khi ngọn đồi đổ nhào xuống biển?
Bao nhiêu năm con người ta chịu đựng
Trước khi tự do được trả cho người?
Và bao nhiêu lần mỗi một con người
Giả vờ không thấy những điều đơn giản?
Câu trả lời lửng lơ trong gió thoảng
Câu trả lời trong gió thoảng bạn ơi. 

Bao nhiêu lần người ta nhìn lên trời
Trước khi nhìn ra bầu trời xanh thắm?
Bao nhiêu đôi tai người ta cần đến
Trước khi nghe ra tiếng khóc con người?
Và phải chết đi bao nhiêu mạng người
Để hiểu rằng người chết nhiều ghê gớm?
Câu trả lời lửng lơ trong gió thoảng
Câu trả lời trong gió thoảng bạn ơi.

Blowing in the wind

How many roads must a man walk down
Before you call him a man?
Yes, ’n’ how many seas must a white dove sail
Before she sleeps in the sand?
Yes, ’n’ how many times must the cannonballs fly
Before they’re forever banned?
The answer, my friend, is blowin’ in the wind
The answer is blowin’ in the wind

How many years can a mountain exist
Before it’s washed to the sea?
Yes, ’n’ how many years can some people exist
Before they’re allowed to be free?
Yes, ’n’ how many times can a man turn his head
Pretending he just doesn’t see?
The answer, my friend, is blowin’ in the wind
The answer is blowin’ in the wind

How many times must a man look up
Before he can see the sky?
Yes, ’n’ how many ears must one man have
Before he can hear people cry?
Yes, ’n’ how many deaths will it take till he knows
That too many people have died?
The answer, my friend, is blowin’ in the wind
The answer is blowin’ in the wind

Thơ Bob Dylan - NHỮNG CHỦ NHÂN CỦA CHIẾN TRANH

NHỮNG CHỦ NHÂN CỦA CHIẾN TRANH

Hỡi những chủ nhân của chiến tranh

Các người làm ra biết bao súng đạn

Những chiếc máy bay cùng với tử thần

Các người làm ra biết bao bom lớn

Các người giấu mình sau những bức tường

Các người giấu mình ngồi sau bàn giấy

Ta muốn nói cho các người biết rằng

Ta nhìn xuyên mặt nạ các người rồi đấy. 

Các người không làm ra một thứ gì

Nhưng các người tạo ra sự hủy diệt

Các người chơi với thế giới của ta

Giống như một thứ đồ chơi nhỏ nhặt

Và các người đặt súng vào tay ta

Và các người che giấu khỏi mắt ta

Nhưng một khi đạn bom gào thét

Thì quay mình và bỏ chạy cho xa. 

Như Giuđa từ ngày xửa ngày xưa

Các người dối gian lừa phỉnh

Rằng chiến tranh này có thể thắng

Các người muốn cho ta tin là

Nhưng qua từng ánh mắt ta nhìn ra

Và ta nhìn xuyên qua bao ý tưởng

Như ta nhìn xuyên qua làn nước kia

Làn nước đang chảy rì rào dưới cống. 

Các người đặt tay vào cò súng

Cho biết bao con người để bắn

Sau đó các người ngồi xuống và xem

Còn khi người chết đã nhiều lên

Thì các người trốn trong cung điện

Và máu của những chàng thanh niên

Từ xác thân ròng ròng chảy xuống

Rồi chôn giấu trong bùn. 

Các người đem ra điều sợ hãi

Điều sợ hãi chưa từng

Nỗi sợ mang trẻ con

Vào thế giới

Làm đứa con của ta sợ hãi

Dù chưa sinh, chưa có tuổi có tên

Các người không xứng với dòng máu xối

Trong từng thớ thịt đường gân. 

Ta cần biết bao điều

Để mà nói nhiều như vậy

Các người nói rằng ta còn trẻ tuổi

Rằng ta chẳng biết một điều gì

Nhưng mà ta biết rõ một điều kia

Dù ta vẫn còn trẻ tuổi

Rằng ngay cả Giêsu sẽ không bao giờ

Tha thứ cho điều các người làm vậy. 

Hãy để cho ta đưa ra câu hỏi

Liệu tiền bạc của các người

Có đủ để mua những điều tha thứ

Các người vẫn nghĩ rằng có thể

Ta nghĩ các người sẽ tìm ra thôi

Một khi cái chết đến với các người

Thì tất cả số bạc tiền đang có

Không thể mua lại hồn của các người. 

Và ta hy vọng các người sẽ chết

Những cái chết kia đã đến rất gần

Còn ta đây rồi sẽ đi đám tang

Trong một buổi chiều xám ngắt

Và ta sẽ để ý nhìn xem

Khi người ta chôn các người xuống huyệt

Ta sẽ đứng trên mộ đến khi tin chắc rằng

Tất cả lũ các người đã chết. 
____________________ 

*Bob Dylan sáng tác phần lời của bài hát còn phần nhạc dựa theo giai điệu của bài dân ca Anh “Nottamun Town” (Thị trấn Nottamun). Bằng cách như vậy làn điệu dân ca mang lại cho bài hát chống chiến tranh một tầng sâu.

Masters of war

Come you masters of war 

You that build all the guns 

You that build the death planes 

You that build the big bombs 

You that hide behind walls 

You that hide behind desks 

I just want you to know 

I can see through your masks 

You that never done nothin’ 

But build to destroy 

You play with my world 

Like it’s your little toy 

You put a gun in my hand 

And you hide from my eyes 

And you turn and run farther 

When the fast bullets fly 

Like Judas of old 

You lie and deceive 

A world war can be won 

You want me to believe 

But I see through your eyes 

And I see through your brain 

Like I see through the water 

That runs down my drain 

You fasten the triggers 

For the others to fire 

Then you set back and watch 

When the death count gets higher 

You hide in your mansion 

As young people’s blood 

Flows out of their bodies 

And is buried in the mud 

You’ve thrown the worst fear 

That can ever be hurled 

Fear to bring children 

Into the world 

For threatening my baby 

Unborn and unnamed 

You ain’t worth the blood 

That runs in your veins 

How much do I know 

To talk out of turn 

You might say that I’m young 

You might say I’m unlearned 

But there’s one thing I know 

Though I’m younger than you 

Even Jesus would never 

Forgive what you do 

Let me ask you one question 

Is your money that good 

Will it buy you forgiveness 

Do you think that it could 

I think you will find 

When your death takes its toll 

All the money you made 

Will never buy back your soul 

And I hope that you die 

And your death’ll come soon 

I will follow your casket 

In the pale afternoon 

And I’ll watch while you’re lowered 

Down to your deathbed 

And I’ll stand o’er your grave 

’Til I’m sure that you’re dead